Η ιστορία

 

ΝΕΑ ΦΩΚΑΙΑ – Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ

 

Τα Παλαιότερα Χρόνια (πριν τους πρόσφυγες)

 

Κάπου κοντά στο σημερινό χωριό της Νέας Φωκαίας βρίσκονταν το χωριό του Αγίου Παύλου (το όνομα προφανώς το έλαβε από το Αγίασμα του Αποστόλου Παύλου που βρίσκεται στην περιοχή) που καταστράφηκε μεταξύ των ετών 1321 και 1407. Γι’ αυτό και οι γεροντότεροι από τους κατοίκους της Κασσάνδρας ακόμη και σήμερα ονομάζουν τη Νέα Φωκαία, Άγιο Παύλο. Στο χώρο αυτό αναπτύχθηκε βαθμιαία μετά το 1407 το μετόχι της Αγιορείτικης Μονής του Αγίου Παύλου που ήταν από τα αξιολογότερα της Μονής. Η παρουσία της Μονής και τα δικαιώματά της ξεκινούν το Φεβρουάριο του 1407 με την έκδοση του χρυσόβουλου του Ιωάννου του Ζ’ παλαιολόγου ο οποίος ήταν «Δεσπότης» (βασιλεύς) της τότε ημιαυτόνομης Θεσσαλονίκης. Με το Χρυσόβουλο αυτό παραχωρήθηκε ένα μεγάλο μέρος των εισοδημάτων του Δημοσίου από την Κασσάνδρα σε πέντε Μονές του Αγίου Όρους και μία απ’ αυτές ήταν και η νεοσύστατη Μονή του Αγίου Παύλου (κτήτορας της οποίας είναι ο Άγιος Παύλος ο Ξηροποταμίτης). Με άλλα σύγχρονα σχεδόν έγγραφα με το προαναφερθέν παραχωρήθηκε στη Μονή Αγίου Παύλου το Παλαιοχώριον (ερημωμένο χωριό) Άγιος Παύλος με τη γύρω καλλιεργήσιμη γη. Με την πάροδο των αιώνων προστέθηκαν στον αρχικό πυρήνα του άλλα κτήματα. Το οικοδομικό συγκρότημα του σε θέση δεσπόζουσα ήταν απ’ τα επιβλητικότερα του είδους στην Κασσάνδρα. Από τα κτίσματα του μετοχιού σώζονται μόνο δύο τμήματα των δύο μεγάλων ισογείων πτερύγων του 19ου αιώνος και ο ναός των 12 Αποστόλων. Ο ναός αυτός έχει δύο οικοδομικές φάσεις. Το ανατολικό μισό του ανάγεται πριν την επανάσταση του 1821, ενώ το δυτικό μισό του έγινε στα μέσα του 19ου αιώνος.

 

Οι πρώτοι πρόσφυγες αφού περιπλανήθηκαν κυνηγημένοι και κατατρεγμένοι για πάνω από 2 χρόνια, στα διάφορα μέρη της Μητροπολιτικής Ελλάδας, (Βόλος, Κρήτη, Πειραιάς, Αθήνα, Πάτρα, Θεσσαλονίκη ήταν οι κυριότεροι σταθμοί τους) ένα κύμα Φωκιανών προσφύγων δημιούργησε την Παλαιά Φωκαία Αττικής κοντά στην Ανάβυσσο, ένα άλλο κύμα από την Νέα Φωκαία της Μ. Ασίας αποτέλεσε τους πρώτους κατοίκους του Χαϊδάρι στην Αττική ενώ ένα τρίτο κύμα και από τις δύο Φώκαιες της Μ. Ασίας (Παλαιά και Νέα Φωκαία) άρχισε να φθάνει στις 14 Ιουλίου του 1924 στο τόπο αυτό και ίδρυσε την ΝΕΑ ΦΩΚΑΙΑ. Από εδώ θα ξεκινήσουν την νέα τους ζωή έχοντας βιώσει πέρα για πέρα το παράλογο του ξεριζωμού. Θα ακολουθήσουν τα σκληρά χρόνια της ανέχειας, της αρρώστιας, της καταφρόνιας, της διάκρισης και της καχυποψίας από την πλευρά του ντόπιου στοιχείου. Όμως θα τα νικήσουν όλα όπως όλη η προσφυγιά σ’ όλη την Ελλάδα. Θα ριζώσουν, θα ξεχωρίσουν και θα διακριθούν. Στα οικήματα του μετοχιού βρήκαν καταφύγιο οι πρόσφυγες, από τη Φώκαια της Μ. Ασίας το 1924 μετά τον διωγμό του 1922 και μετά από περιπλάνηση σε διάφορα μέρη του κυρίως Ελλαδικού χώρου. Η εκκλησία των 12 Αποστόλων ήταν ο πρώτος ενοριακός ναός τους και το οίκημα δίπλα στον Πύργο το πρώτο σχολείο τους. Όταν εγκαταστάθηκαν στα σπίτια του Εποικισμού το 1925 το οικοδομικό υλικό των μετοχικών κτιρίων χρησιμοποιήθηκε για οικοδόμηση βοηθητικών κτισμάτων δίπλα στα καινούρια σπίτια. Έτσι παρά τις αντιδράσεις των προεστών του χωριού με επικεφαλή τον πρώτο πρόεδρο της νεοσύστατης Κοινότητας Νικολάου Πασχάλη, η ανέχεια και η ανάγκη επιβίωσης των προσφυγών εξαφάνισε τα περισσότερα ερειπωμένα οικήματα του μετοχιού. Όλες οι εγκαταστάσεις του μετοχιού υπήρχαν γύρω από τον Πύργο μέχρι το 1930. Το 1928 απογράφηκαν στον οικισμό 617 κάτοικοι ενώ η απογραφή του 1940 έδειξε αύξηση στους 1139.

Μια νέα εποχή είχε αρχίσει στην περιοχή.

Η απογραφή του 2001 έδειξε 2050 κατοίκους.

Η Επιβίωση των προσφύγων και η Εξέλιξη

 

Το 1928 ο προσφυγικός οικισμός συγκροτείται επίσημα σε κοινότητα με πρώτο πρόεδρο τον Νικόλαο Πασχάλη. Οι πρώτες κατοικίες ήταν οι παράγκες και τα κτίσματα των αγιορείτικων μετοχιών της περιοχής. Το 1925 το Ελληνικό κράτος με την υπηρεσία αποκατάστασης προσφυγών κατασκεύασε 215 σπίτια και το πρώτο υδρευτικό δίκτυο που κατέληγε σε 8 βρύσες τσιμεντένιες σε διάφορα σημεία του χωριού σαν και αυτή που σώζεται στην άκρη της πλατείας. Τα πρώτα χρόνια καλλιέργησαν όπου έβρισκαν και την τελευταία σπιθαμή γης για να επιβιώσουν. Λίγο αργότερα το ελληνικό κράτος θα εκχωρήσει αρκετές εκτάσεις γης που σα αποδοθούν στους πρόσφυγες ενώ θα αρχίσουν να καλλιεργούνται και τα κτήματα των αγιορείτικων μετοχιών που θα απαλλοτριωθούν επίσημα το 1932. Παράλληλα το κράτος θα διαθέσει ένα ζευγάρι βόδια ή ένα άλογο για κάθε 2 οικογένειες. Από το 1925 έως το 1932 οι πρόσφυγες θα επιδοθούν καθ’ υπόδειξη του κράτους στη δύσκολη καλλιέργεια του καπνού. Το 1932 τα καπνά θα καίγονται σε σωρούς έναντι 3 δρχ. ως αποζημίωση γιατί οι αγορές δεν μπορούσαν να τα απορροφήσουν. Τότε θα επιδοθούν στην καλλιέργεια των σιτηρών και στην αμπελοκαλλιέργεια με την ποικιλία το ¨ΦΩΚΙΑΝΟ¨ που έφεραν από την Πατρίδα, παράλληλα με την ενασχόληση κάποιων με την αλιεία και την κτηνοτροφία.

Οι Φωκιανοί σαν Μικρασιάτες ήταν θεματοφύλακες της παράδοσης αλλά ταυτόχρονα επιρρεπείς στους νεωτερισμούς ιδίως στο τομέα της τεχνικής εξέλιξης. Γι’ αυτό ήταν οι πρώτοι στην Περιοχή που προχώρησαν στην εκμηχάνιση της γεωργίας.

ΚΕΙΜΕΝΑ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ :

 

[Ιωακείμ Παπάγγελλος
Οικονομολόγος-Αρχαιολόγος (10η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων)
Kασσάνδρα
Περιοδική Έκδοση Πολιτιστικού Συλλόγου Κασσανδρινών Θεσσαλονίκης
Πολιτιστικός και Λαογραφικός Σύλλογος Νέας Φώκαιας